Tiêu Chuẩn Bản Vẽ Kỹ Thuật: Hướng Dẫn Toàn Diện Từ A-Z Cùng CLC

Trong thế giới xây dựng và sản xuất hiện đại, đặc biệt là trong lĩnh vực đòi hỏi sự chính xác cao như sản xuất cửa chống cháy, bản vẽ kỹ thuật đóng vai trò như một “ngôn ngữ” chung, truyền tải mọi ý tưởng và thông số kỹ thuật một cách rõ ràng và chuẩn xác. Nó không chỉ là tập hợp các hình vẽ mà còn là tài liệu pháp lý, đảm bảo mọi chi tiết từ cấu tạo, kích thước, vật liệu cho đến quy trình kiểm định đều tuân thủ các Tiêu Chuẩn Bản Vẽ Kỹ Thuật nghiêm ngặt. Việc nắm vững các tiêu chuẩn này là yếu tố cốt lõi để tạo ra những sản phẩm chất lượng, an toàn, và bền vững, như các dòng cửa chống cháy CLC đã và đang cung cấp cho thị trường. Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá sâu hơn về các nguyên tắc và quy định quan trọng nhất trong bản vẽ kỹ thuật, giúp bạn có cái nhìn toàn diện và áp dụng hiệu quả vào thực tiễn.

Bản Vẽ Kỹ Thuật Là Gì Và Lịch Sử Phát Triển Đầy Thú Vị

Bản vẽ kỹ thuật, hiểu một cách đơn giản, là một tài liệu chuyên biệt bao gồm các hình biểu diễn của vật thể cùng với những số liệu, thông tin cần thiết cho quá trình chế tạo, lắp đặt và kiểm tra. Đây là công cụ không thể thiếu, là tiếng nói của kỹ thuật, giúp kỹ sư, kiến trúc sư, và thợ lành nghề giao tiếp với nhau mà không cần lời nói, đảm bảo sự đồng bộ và chính xác tuyệt đối.

Lịch sử của bản vẽ kỹ thuật đã trải qua một con đường phát triển dài và đầy biến động. Thuở sơ khai, những bản vẽ được phác thảo trực tiếp trên mặt đất tại nơi cần xây dựng công trình, phản ánh nhu cầu cơ bản về việc hình dung và quy hoạch. Dần dà, bản vẽ chuyển mình, được khắc họa trên các phiến đá, tấm đất sét, hay da động vật, ghi dấu những bước tiến đầu tiên của tư duy thiết kế.

Sự phát triển vượt bậc của bản vẽ kỹ thuật không thể không nhắc đến những đóng góp vĩ đại từ các thiên tài như Leonardo da Vinci – họa sĩ và nhà khoa học người Ý, người đã đặt nền móng cho phép chiếu phối cảnh. Tiếp đó, Girard Dezarg – nhà hình học và kiến trúc sư người Pháp, đã phát triển luận cứ khoa học về phép chiếu phối cảnh, và Rơnê Đêcác – nhà toán học Pháp, với đề xuất hệ tọa độ thẳng góc, tạo tiền đề cho phép chiếu trục đo. Ban đầu, các hình biểu diễn được vẽ tay, ước lượng bằng mắt mà không có kích thước cụ thể. Mãi đến thế kỷ 17, bản vẽ mới dần trở nên hiện đại hơn, chất lượng sản phẩm được cải thiện nhờ sự tiến bộ trong tiêu chuẩn hóa, đặc biệt là các tiêu chuẩn về bản vẽ. Điều này đã giúp các bản vẽ diễn tả chính xác hơn hình dạng tổng quát của công trình và được thực hiện bằng các công cụ vẽ chuyên dụng.

Các “Ngôn Ngữ” Phép Chiếu Trong Tiêu Chuẩn Bản Vẽ Kỹ Thuật

Trong quá trình chế tạo chi tiết và lắp ráp sản phẩm theo bản vẽ kỹ thuật, phép chiếu đóng vai trò then chốt. Nó giúp chúng ta hiểu rõ hình dạng, kích thước, vật liệu, độ nhám, độ chính xác bề mặt và các yêu cầu gia công nhiệt, lớp phủ của chi tiết.

Phép chiếu được định nghĩa là quá trình tạo ra hình biểu diễn của một vật thể trên một mặt phẳng. Hình biểu diễn nhận được gọi là hình chiếu của vật thể, tương tự như bóng của vật thể được chiếu từ một nguồn sáng lên bề mặt.

Mọi phép chiếu đều được cấu thành từ ba yếu tố cơ bản:

• Tâm chiếu: Là điểm phát ra các tia chiếu.
• Mặt phẳng hình chiếu: Là bề mặt nơi hình chiếu được hình thành.
• Tia chiếu: Là đường thẳng tưởng tượng nối từ tâm chiếu đến vật thể và tiếp tục đến mặt phẳng hình chiếu.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Các yếu tố của phép chiếu

Có hai loại phép chiếu chính được sử dụng phổ biến: phép chiếu xuyên tâm và phép chiếu song song.

Phép Chiếu Xuyên Tâm: Cái Nhìn Phối Cảnh

Trong phép chiếu xuyên tâm, tất cả các tia chiếu đều xuất phát từ một điểm duy nhất, được gọi là tâm chiếu, và nằm cách mặt phẳng hình chiếu một khoảng nhất định. Kết quả của phép chiếu này là hình chiếu phối cảnh, mang lại cái nhìn chân thực về vật thể như chúng ta thấy được từ một điểm quan sát xác định.

Tuy nhiên, phép chiếu xuyên tâm ít được sử dụng trong bản vẽ chế tạo cơ khí vì độ phức tạp trong việc thể hiện kích thước chính xác. Ngược lại, nó lại rất phổ biến trong bản vẽ xây dựng và kiến trúc, nơi yếu tố thẩm mỹ và cảm quan về không gian được ưu tiên.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Phép chiếu xuyên tâm

Phép Chiếu Song Song: Đơn Giản Và Thực Dụng

Trong phép chiếu song song, tất cả các tia chiếu đều song song với nhau. Hình bóng của vật thể trên mặt phẳng hình chiếu được gọi là hình chiếu song song. Phép chiếu này được ưa chuộng trong bản vẽ kỹ thuật vì tính trực quan cao và dễ thực hiện hơn so với phép chiếu xuyên tâm.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Phép chiếu song song

Nếu trong phép chiếu song song, các tia chiếu vuông góc với mặt phẳng hình chiếu, ta sẽ có hình chiếu vuông góc, hay còn gọi là hình chiếu trực giao. Phương pháp này mang lại nhiều ưu điểm vượt trội khi biểu diễn vật thể, bởi nó có khả năng thể hiện đầy đủ hình dạng và kích thước từ nhiều phía khác nhau. Do đó, các bản vẽ kỹ thuật dùng trong sản xuất thường bao gồm một, hai, ba hoặc nhiều hình chiếu vuông góc để đảm bảo sự mô tả chi tiết và chính xác nhất. Để hiểu rõ hơn về các tiêu chuẩn liên quan đến vật liệu dùng trong ngành, bạn có thể tham khảo thêm bảng tra mác thép của chúng tôi.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Phép chiếu vuông góc

Bố Trí Hình Chiếu Đúng Chuẩn: Chìa Khóa Đọc Hiểu Bản Vẽ

Trong bản vẽ kỹ thuật cơ khí, hình biểu diễn bề mặt nhìn thấy của vật thể đối với người quan sát được gọi là hình chiếu. Để đọc và hiểu bản vẽ một cách chính xác, việc nắm rõ vị trí và tên gọi của các hình chiếu là điều vô cùng quan trọng, bởi chúng phụ thuộc vào hướng chiếu của vật thể.

• Hình chiếu đứng: Là hình chiếu nhìn từ phía trước vật thể, thường được coi là hình chiếu chính. Đây là hình ảnh trung tâm, cung cấp cái nhìn tổng thể nhất.
• Hình chiếu cạnh: Là hình chiếu nhìn từ bên trái vật thể. Nó bổ sung thông tin về chiều sâu và các chi tiết bên hông mà hình chiếu đứng không thể hiện rõ.
• Hình chiếu bằng: Là hình chiếu nhìn từ phía trên xuống vật thể, cung cấp thông tin về chiều rộng và các đặc điểm trên mặt phẳng ngang.

Mỗi hình chiếu có một vị trí xác định trên bản vẽ. Quy tắc bố trí chuẩn là hình chiếu cạnh được đặt ở bên phải và ngang hàng với hình chiếu chính, trong khi hình chiếu bằng được đặt ngay dưới hình chiếu chính. Việc tuân thủ nghiêm ngặt quy tắc này là bắt buộc, không được phép đặt hình chiếu ở vị trí tùy ý.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Bố trí các hình chiếu

Hiểu rõ quy tắc bố trí giúp người đọc bản vẽ dễ dàng hình dung được hình dạng khối của vật thể từ các hình chiếu của nó. Khi đọc bản vẽ, việc phân tích hình dạng của chi tiết, so sánh từng bộ phận với các khối hình học cơ bản là bước quan trọng để “giải mã” thông tin một cách chính xác.

Quy Định Về Đường Nét: Linh Hồn Của Bản Vẽ Kỹ Thuật CLC

Để biểu diễn vật thể một cách rõ ràng và truyền tải thông tin kỹ thuật đầy đủ trên bản vẽ, người ta sử dụng các loại đường nét khác nhau. Theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN), có những quy định cụ thể về các loại đường nét, cách vẽ và ứng dụng của chúng trong mọi bản vẽ kỹ thuật thuộc các ngành công nghiệp, xây dựng và cơ khí. Trong lĩnh vực sản xuất cửa chống cháy, các đường nét này càng trở nên quan trọng để thể hiện chính xác cấu tạo và chi tiết.

Mỗi loại đường nét mang một ý nghĩa riêng biệt: có đường nét thể hiện đường bao thấy được, đường bao khuất của bề mặt thực, có đường nét thể hiện đường kích thước, đường gióng, và cả những nét quy ước không tồn tại trên vật thể thực như đường mặt phẳng đối xứng.

Nét Cơ Bản (Nét Liền Đậm)

Đây là nét dùng để biểu diễn đường bao thấy được của vật thể. Độ rộng của nét cơ bản dao động từ 0,5 đến 1,4 mm, tùy thuộc vào kích thước và độ phức tạp của hình biểu diễn. Đặc biệt, độ rộng của nét phải thống nhất trên tất cả các hình biểu diễn trong cùng một bản vẽ để đảm bảo sự mạch lạc và dễ đọc.

Nét Đứt

Nét đứt được sử dụng để thể hiện đường bao khuất của vật thể. Nét này bao gồm những gạch ngắn cùng một độ dài, thường từ 2 đến 8 mm, và khoảng cách giữa các gạch cũng phải thống nhất trên toàn bản vẽ. Độ rộng của nét đứt bằng khoảng 1/2 đến 1/3 độ rộng của nét cơ bản đã chọn.

Nét Chấm Gạch Mảnh

Nét chấm gạch mảnh dùng để vẽ các đường trục, đường tâm, và để xác định tâm của đường tròn hay tâm cung tròn. Nét vẽ này bao gồm những gạch mảnh xen kẽ với các chấm. Độ dài gạch thường từ 5 đến 30 mm, và độ rộng của nét chấm gạch mảnh cũng bằng khoảng 1/2 đến 1/3 độ rộng nét cơ bản. Đường trục và đường tâm thường vẽ qua đường bao của hình biểu diễn từ 2 đến 5 mm và kết thúc bằng nét gạch. Vị trí tâm cung tròn được xác định bằng giao điểm của hai gạch cắt nhau. Nếu đường kính của đường tròn bé hơn 12 mm, nét chấm gạch thể hiện đường tâm có thể thay bằng nét mảnh.

Để vẽ các chi tiết, trước hết cần phác thảo các đường trục và đường tâm, coi chúng là những đường cơ sở của bản vẽ. Dựa vào đó, chúng ta có thể vẽ các hình đối xứng, đặt các kích thước và từ đó hoàn thiện các đường bao của vật thể.

Nét Liền Mảnh

Ngoài các đường nét trên, nét liền mảnh được sử dụng để ghi kích thước và đường gióng. Đường gióng liên kết giữa hình biểu diễn và đường kích thước, được vẽ từ đường bao của vật thể. Độ rộng của nét liền mảnh bằng khoảng 1/2 đến 1/3 độ rộng nét cơ bản. Nét liền mảnh cũng dùng để vẽ các đường gạch thể hiện mặt cắt.

Nét Cắt

Nét cắt được sử dụng để vẽ các vết của mặt phẳng cắt. Độ rộng của nét cắt có giá trị từ 1 đến 1,5 lần độ rộng nét cơ bản, và độ dài của nét thường từ 8 đến 20 mm.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Các loại đường nét

Độ rộng của đường nét phải thống nhất trên toàn bộ các hình biểu diễn của bản vẽ, được vẽ theo cùng một tỷ lệ. Các quy định này đảm bảo mọi bản vẽ đều có tính nhất quán và chuyên nghiệp. Nếu bạn quan tâm đến việc tuân thủ các tiêu chuẩn xây dựng, bạn có thể tìm hiểu về các quy định hiện hành qua bài viết tcvn 2622 thay thế.

Tên gọi	Ứng dụng	Hình dạng	Độ rộng
Nét cơ bản	Đường bao thấy	Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Đường bao thấy	0,5 ≤ s ≤ 1,4
Nét đứt	Đường bao khuất	Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Đường bao khuất	Từ s/2 đến s/3
Nét chấm gạch mảnh	Đường trục và đường tâm	Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Đường trục và đường tâm	Từ s/2 đến s/3
Nét liền mảnh	Đường kích thước và đường gióng	Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Đường kích thước và đường gióng	Từ s/2 đến s/3
Nét cắt	Vết của mặt phẳng cắt	Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Vết của mặt phẳng cắt	Từ s đến 1,5s

Bảng tổng hợp các loại đường nét và độ rộng tương ứng theo tiêu chuẩn trong bản vẽ kỹ thuật.

Tỷ Lệ Bản Vẽ Kỹ Thuật: Thu Nhỏ, Phóng To Mà Vẫn Chính Xác

Mọi vật thể biểu diễn trên bản vẽ đều phải được vẽ theo một tỷ lệ nhất định. Tỷ lệ lý tưởng nhất là 1:1, nghĩa là kích thước của hình biểu diễn trùng khớp với kích thước thực tế của vật thể. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, việc vẽ theo tỷ lệ 1:1 là không khả thi do kích thước vật thể quá lớn hoặc quá nhỏ. Khi đó, chúng ta sẽ sử dụng tỷ lệ thu nhỏ hoặc tỷ lệ phóng to.

• Tỷ lệ thu nhỏ: Dùng khi vật thể quá lớn, cần thu nhỏ để phù hợp với khổ giấy, ví dụ: 1:2; 1:2,5; 1:4; 1:5; 1:10;… Tỷ lệ 1:5 có nghĩa là kích thước trên bản vẽ nhỏ hơn 5 lần kích thước thực tế của vật thể.
• Tỷ lệ phóng to: Dùng khi vật thể quá nhỏ, cần phóng lớn để dễ dàng thể hiện chi tiết, ví dụ: 2:1; 2,5:1; 4:1; 5:1; 10:1;… Tỷ lệ 2:1 có nghĩa là kích thước trên bản vẽ lớn gấp 2 lần kích thước thực tế của vật thể.

Trên bản vẽ, các tỷ lệ nên được sử dụng theo đúng tiêu chuẩn quy định. Nếu một hình biểu diễn nào đó trên bản vẽ được vẽ theo tỷ lệ khác với tỷ lệ chung của toàn bộ bản vẽ, thì trên hình biểu diễn đó cần ghi rõ chữ “TL” kèm theo số tỷ lệ, ví dụ: TL 2:1.

Một lưu ý cực kỳ quan trọng là dù sử dụng tỷ lệ nào, kích thước ghi trên bản vẽ phải luôn là kích thước thực tế của vật thể, không phải kích thước đã được thu nhỏ hay phóng to trên bản vẽ. Điều này đảm bảo tính chính xác tuyệt đối khi đọc và chế tạo sản phẩm.

Khung Vẽ Và Khung Tên: Thông Tin Quan Trọng Trên Mọi Bản Vẽ CLC

Để đảm bảo sự chuyên nghiệp, dễ đọc và dễ quản lý, mọi bản vẽ kỹ thuật đều phải có khung vẽ và khung tên theo các tiêu chuẩn quy định. Điều này đặc biệt quan trọng trong các dự án lớn, nơi cần sự đồng bộ và rõ ràng trong tài liệu.

Khung Vẽ Tiêu Chuẩn

Mỗi bản vẽ đều có một khung vẽ được vẽ bằng nét cơ bản. Khung này cách mép tờ giấy một khoảng bằng 5mm ở các cạnh trên, dưới và phải. Riêng cạnh trái của khung được vẽ cách mép trái tờ giấy một khoảng từ 15 đến 20 mm. Khoảng cách lớn hơn ở cạnh trái này nhằm mục đích thuận tiện cho việc đóng tập bản vẽ sau này.

Để tiện cho việc bảo quản và quản lý, các bản vẽ phải được thực hiện trên những tờ giấy có kích thước chuẩn. Dưới đây là ký hiệu và kích thước của các khổ giấy chính theo tiêu chuẩn:

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Khung vẽ theo tiêu chuẩn

Ký hiệu khổ giấy	Kích thước (mm)
A0	1189 x 840
A1	594 x 840
A2	594 x 420
A3	297 x 420
A4	297 x 210

Bảng ký hiệu và kích thước các khổ giấy tiêu chuẩn dùng trong bản vẽ kỹ thuật.

Khung Tên Bản Vẽ Kỹ Thuật

Khung tên trên bản vẽ chứa đựng những thông tin cốt lõi về sản phẩm được biểu diễn và những cá nhân, tổ chức liên quan đến quá trình thiết kế, vẽ. Các thông tin này thường bao gồm: tên gọi chi tiết, tên và mác vật liệu, tỷ lệ, người vẽ, người kiểm tra, ngày tháng, tên công ty, ký hiệu bản vẽ, v.v.

Khung tên được đặt dọc theo cạnh của khung vẽ, ở góc dưới bên phải bản vẽ. Đối với khổ giấy A4, khung tên luôn được đặt theo cạnh ngắn của tờ giấy. Còn đối với các khổ giấy khác, khung tên thường được đặt theo cạnh dài của bản vẽ. Việc tuân thủ vị trí này giúp dễ dàng tra cứu thông tin mà không cần mở toàn bộ bản vẽ.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Khung tên bản vẽ dùng trong học tập

Ghi Kích Thước Chuẩn Xác: Nền Tảng Chế Tạo Hoàn Hảo

Độ lớn của chi tiết biểu diễn chỉ có thể được xác định bằng các con số kích thước. Việc ghi kích thước chuẩn xác là yếu tố sống còn, đảm bảo sản phẩm được chế tạo đúng theo thiết kế.

Các con số kích thước thường được ghi phía trên đường kích thước và nên đặt vào khoảng giữa của đường đó. Đường kích thước được giới hạn bằng mũi tên, với đỉnh mũi tên vẽ chạm vào đường gióng. Đường kích thước phải được vẽ song song với đoạn được ghi kích thước trên hình biểu diễn. Khoảng cách giữa các đường kích thước song song với đường bao thường từ 6 đến 10 mm.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Ví dụ về ghi kích thước

Cần lưu ý rằng đường kích thước không được vẽ cắt với đường gióng, và không được phép dùng các đường bao, đường trục, đường tâm hoặc đường gióng làm đường kích thước. Để tránh đường kích thước cắt đường gióng, cần đặt các kích thước bé ở gần hình biểu diễn và các kích thước lớn ở xa hơn.

Độ lớn của mũi tên phụ thuộc vào độ rộng (s) của nét cơ bản (đường bao thấy). Chiều dài mũi tên thường lấy từ 6 đến 10 lần giá trị độ rộng nét cơ bản, còn chiều rộng bằng khoảng 2 lần (s) nét cơ bản. Tất cả các mũi tên trong cùng một bản vẽ phải được vẽ theo cùng một kích thước thống nhất.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Hình dạng mũi tên

Vị trí con số kích thước cũng được quy định cụ thể: nếu đường kích thước thẳng đứng, đầu con số kích thước phải hướng sang trái. Đối với các đường kích thước nghiêng (so với đường nằm ngang của bản vẽ), con số kích thước được ghi sao cho, nếu quay đường kích thước và con số một góc nhỏ hơn 90 độ đến vị trí đường kích thước nằm ngang, thì đầu con số kích thước hướng lên trên. Đơn vị đo độ dài mặc định là milimét (mm), và trên bản vẽ thường không ghi đơn vị đo.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Vị trí con số kích thước theo thẳng đứng và độ nghiêng của đường kích thước

Một số trường hợp đặc biệt cần lưu ý:

• Vát mép: Nếu mép vát có góc nghiêng 45 độ, kích thước ghi theo quy ước: con số đầu chỉ chiều cao mép vát, con số thứ hai chỉ độ lớn của góc vát, ví dụ: 5 x 45 độ. Nếu góc vát khác 45 độ, kích thước ghi theo quy tắc chung.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Cách ghi kích thước vát mép

• Lỗ giống nhau: Nếu chi tiết có nhiều lỗ giống nhau, kích thước chỉ ghi trên một lỗ, còn số lượng lỗ ghi phía trước con số kích thước, ví dụ: 3 lỗ Ø16.
• Bề dày và chiều dài: Nếu chỉ có một hình chiếu, bề dày và chiều dài của chi tiết được ghi trước con số bằng chữ “s” (bề dày) và “l” (chiều dài).

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Cách ghi kích thước và bề dày của chi tiết

• Sai lệch giới hạn: Các kích thước như 40-0.2 và 100+0.1 là kích thước ghi kèm sai lệch giới hạn. Các số +0,1; -0,2 chỉ mức độ chính xác cho phép của kích thước danh nghĩa khi gia công chi tiết. Ví dụ, kích thước 40-0.2 có nghĩa là kích thước danh nghĩa là 40mm, với sai số cho phép khi chế tạo là 0,2mm nhỏ hơn kích thước chính. Như vậy, kích thước giới hạn lớn nhất là 40mm, và bé nhất là 39,8mm. Kích thước thực tế của chi tiết sau gia công không được nhỏ hơn 39,8mm hay lớn hơn 40mm. Điều này rất quan trọng trong sản xuất cửa thép vân gỗ, nơi sự chính xác ảnh hưởng trực tiếp đến thẩm mỹ và chức năng.

Độ Nhám Bề Mặt: Yếu Tố Quyết Định Chất Lượng Sản Phẩm Cửa Chống Cháy

Các bề mặt của chi tiết thường không hoàn toàn nhẵn mịn. Trong quá trình đúc, cán, dập, hay gia công cơ khí, thường tồn tại những vết lồi lõm với kích thước khác nhau. Những mấp mô này, tuy đôi khi chỉ nhìn thấy bằng kính lúp hoặc thiết bị chuyên dụng, lại có ảnh hưởng lớn đến chất lượng sản phẩm.

Độ nhám là tập hợp những mấp mô trên bề mặt được xét. Bề mặt càng nhẵn thì chi tiết càng ít ma sát, ít bị mòn, hiệu suất hoạt động càng cao, độ bền và khả năng chống ăn mòn tốt hơn, và hình dạng bên ngoài cũng đẹp mắt hơn. Đặc biệt, độ nhám bề mặt còn ảnh hưởng trực tiếp đến độ kín khi lắp ghép chi tiết, một yếu tố cực kỳ quan trọng đối với các sản phẩm như cửa chống cháy CLC. Tuy nhiên, việc chọn độ nhám bề mặt không chỉ căn cứ vào công dụng của chi tiết mà còn phải cân nhắc đến giá thành chế tạo. Độ chính xác gia công càng cao và độ nhám bề mặt càng giảm thì chi phí chế tạo càng tăng.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Sự liên quan giữa độ chính xác gia công và độ nhám với chi phí chế tạo chi tiết

Để đánh giá độ nhám bề mặt, người ta thường đo lường bằng các khí cụ chuyên dụng. Biểu đồ Profin là hình biểu diễn profin bề mặt. Đường Ox là đường trung bình của profin, còn chiều dài phần profin bề mặt được chọn để đo độ nhám, gọi là chiều dài chuẩn, ký hiệu là l.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Biểu đồ profin bề mặt

Có hai chỉ tiêu cơ bản để đánh giá độ nhám là Ra và Rz, được thể hiện bằng trị số nhám:

• Chỉ số Ra: Là sai lệch trung bình số học của profin bề mặt, phản ánh đặc tính chiều cao của tất cả các mấp mô.
• Chỉ số Rz: Là chiều cao mấp mô trung bình của mười điểm, thể hiện đặc tính chiều cao của những mấp mô lớn nhất trên profin.

Trị số của cả Ra và Rz đều được đo bằng micromet (µm).

Chất lượng bề mặt	Cấp độ nhẵn	Ra (µm)	Rz (µm)	Chiều dài chuẩn L (mm)
Thô	1	80	320	8
	2	40	160	8
	3	20	80	8
	4	10	40	8
Bán tinh	5	5	20	2.5
	6	2.5	10	2.5
	7	1.25	6.3	2.5
Tinh	8	0.63	3.2	0.25
	9	0.32	1.6	0.25
	10	0.16	0.8	0.25
	11	0.08	0.4	0.25
Siêu tinh	12	0.04	0.2	0.08
	13	0.02	0.08	0.08
	14	0.01	0.05	0.08

Bảng cấp nhám bề mặt, phân loại chất lượng bề mặt dựa trên các chỉ số Ra, Rz và chiều dài chuẩn L.

Các phương pháp gia công khác nhau sẽ đạt được các mức độ nhám bề mặt khác nhau:

• Độ nhám bề mặt có trị số từ Rz40 đến Rz320 thường đạt được bằng các phương pháp gia công thô như tiện thô, khoan, cưa, giũa, v.v.
• Độ nhám bề mặt từ Rz10 đến Rz40 và Ra1,25 đến Ra2,5 đạt được bằng tiện tinh, giũa sạch, v.v.
• Độ nhám bề mặt từ Ra1,25 đến Ra0,16 đạt được bằng mài, đánh bóng.
• Độ nhám bề mặt rất nhỏ đạt được bằng mài doa và các phương pháp gia công siêu tinh khác.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Độ nhám bề mặt đạt được bằng các dụng cụ gia công khác nhau

Cấu Trúc Và Cách Ghi Ký Hiệu Độ Nhám Bề Mặt

Độ nhám bề mặt được phân cấp theo trị số chỉ tiêu Ra và Rz ứng với độ dài chuẩn như bảng trên. Để thể hiện trên bản vẽ, người ta sử dụng các ký hiệu đặc trưng.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Cấu trúc của ký hiệu nhám bề mặt

• Nếu trong ký hiệu chỉ có một trị số của tiêu chuẩn Ra hoặc Rz thì dùng dấu không có gạch ngang.
• Sử dụng dấu như hình a) khi người thiết kế không chỉ rõ phương pháp gia công.
• Sử dụng dấu như hình b) khi bề mặt sản phẩm được gia công bằng phương pháp cắt gọt lấy đi lớp vật liệu.
• Sử dụng dấu như hình c) khi bề mặt gia công không bị lấy đi lớp vật liệu hoặc giữ nguyên như cũ (không gia công thêm).

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Hình dạng và kích thước các dấu ký hiệu nhám bề mặt

Chiều cao ‘h’ của dấu lấy gần bằng chiều cao con số kích thước. Chiều cao ‘H’ lấy xấp xỉ từ 1,5 đến 3 lần ‘h’. Độ rộng của nét bằng một nửa độ rộng của nét cơ bản. Trị số của chỉ tiêu Ra và Rz được viết trên dấu. Đối với chỉ tiêu Ra, chỉ ghi trị số mà không ghi ký hiệu Ra (ví dụ: 1,25). Đối với chỉ tiêu Rz, ghi trị số kèm ký hiệu Rz (ví dụ: Rz 80). Phương pháp gia công bề mặt chỉ được ghi trong trường hợp nó là phương pháp duy nhất để đạt được độ nhám cần thiết.

Đỉnh của dấu ký hiệu độ nhám được vẽ chạm vào mặt gia công. Những dấu này được đặt trên đường bao hay đường gióng.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Các ghi ký hiệu nhám trong trường hợp phương pháp gia công là độc nhất

Nếu tất cả các bề mặt của chi tiết có cùng độ nhám, thì ký hiệu phải ghi ở góc trên bên phải bản vẽ và cách đường khung vẽ một khoảng 5-10 mm. Hoặc nếu phần lớn các bề mặt có cùng độ nhám, thì ký hiệu nhám của các bề mặt đó được ghi ở góc trên bên phải bản vẽ và tiếp theo là dấu đặt trong ngoặc đơn. Điều này có nghĩa là tất cả những bề mặt không ghi ký hiệu nhám trên hình biểu diễn sẽ có độ nhám như đã ghi trước ngoặc.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Ký hiệu nhám bề mặt khi bề mặt có cùng độ nhám

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Ký hiệu nhám bề mặt khi phần lớn bề mặt có cùng độ nhám

Ký hiệu nhám bề mặt trên hình biểu diễn của chi tiết được đặt trên đường bao, đường gióng kích thước hoặc trên đường dẫn. Ký hiệu nhám bề mặt của các phần tử lặp lại (lỗ, rãnh,…) chỉ được ghi một lần trên bản vẽ.

Tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật – Ký hiệu nhám bề mặt khi phần lớn bề mặt giữ nguyên

Trình Tự “Giải Mã” Bản Vẽ Kỹ Thuật Hiệu Quả

Việc đọc bản vẽ không chỉ là nhìn vào các đường nét và con số, mà còn là quá trình “giải mã” để hiểu rõ hình dạng khối của chi tiết, xác định kích thước, độ nhám bề mặt và những số liệu quan trọng khác. Để đọc bản vẽ kỹ thuật một cách hiệu quả, bạn nên tuân theo trình tự sau:

1. Đọc khung tên của bản vẽ: Bắt đầu bằng việc đọc kỹ khung tên. Từ đây, bạn sẽ biết được tên gọi chi tiết, tên và mác vật liệu, người thiết kế, người kiểm tra, tỷ lệ hình biểu diễn, ký hiệu bản vẽ và những nội dung quan trọng khác. Ví dụ, trong các bản vẽ của CLC, khung tên sẽ cung cấp thông tin về loại cửa chống cháy cụ thể, vật liệu thép hay gỗ, và tiêu chuẩn mà nó tuân thủ.
2. Xác định các hình chiếu: Tiếp theo, cần xác định xem bản vẽ có những hình chiếu nào (đứng, cạnh, bằng, hoặc các hình cắt, mặt cắt), và đâu là hình chiếu chính. Điều này giúp bạn định hướng và hình dung vật thể trong không gian.
3. Phân tích hình chiếu và hình dạng chi tiết: Phân tích các hình chiếu trong mối liên hệ giữa chúng để xác định hình dạng chi tiết một cách tỉ mỉ. Hãy hình dung chi tiết được tạo thành từ những khối hình học cơ bản nào và kết hợp các dữ liệu lại để có cái nhìn tổng thể.
4. Phân tích kích thước chi tiết: Đọc và hiểu các kích thước của chi tiết và các phần tử của nó. Cần đặc biệt chú ý đến các ký hiệu như Ø (đường kính), R (bán kính) trước con số kích thước, và cả các sai lệch giới hạn nếu có. Trong một số trường hợp, các chi tiết điện như dây te là gì cũng có thể được thể hiện với các kích thước đặc thù trên bản vẽ lắp.
5. Xác định độ nhám bề mặt: Cuối cùng, xác định độ nhám bề mặt của chi tiết. Nếu trên hình biểu diễn không ghi dấu nhám bề mặt cụ thể, hãy kiểm tra thông tin được ghi ở góc trên bên phải bản vẽ.

Kết Luận

Qua bài viết này, chúng ta đã cùng nhau khám phá những khía cạnh cốt lõi của tiêu chuẩn bản vẽ kỹ thuật, từ lịch sử phát triển, các loại phép chiếu, quy định về đường nét, tỷ lệ, khung tên, cách ghi kích thước cho đến ý nghĩa của độ nhám bề mặt và trình tự đọc bản vẽ hiệu quả. Rõ ràng, bản vẽ kỹ thuật không chỉ là những hình vẽ đơn thuần, mà là một hệ thống ngôn ngữ phức tạp, đòi hỏi sự chính xác, tỉ mỉ và tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn.

Tại Cửa Chống Cháy CLC, chúng tôi hiểu rằng mỗi bản vẽ kỹ thuật là nền tảng cho sự an toàn và chất lượng của mỗi sản phẩm. Từ những bản vẽ chi tiết nhất của cửa thép chống cháy, cửa gỗ chống cháy, cho đến các bản vẽ tổng thể của một công trình lớn, sự chuẩn xác trong từng đường nét, từng con số đều được đặt lên hàng đầu. Điều này đảm bảo rằng mọi sản phẩm cửa chống cháy CLC khi đến tay khách hàng đều đạt chuẩn, bền bỉ và đáng tin cậy.

Nếu bạn đang tìm kiếm những giải pháp cửa chống cháy chất lượng cao, được thiết kế và sản xuất dựa trên những tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe nhất, đừng ngần ngại liên hệ với Cửa Chống Cháy CLC. Chúng tôi luôn sẵn lòng tư vấn và cung cấp những sản phẩm đáp ứng mọi yêu cầu về an toàn và thẩm mỹ cho công trình của bạn.

Tài Liệu Tham Khảo

• Trích chương 1 sách “Vẽ kỹ thuật” của I. X. Vu’sneponxki, được Hà Quân dịch theo tiếng Nga.