Xác Định Bậc Chịu Lửa Của Công Trình: Chìa Khóa An Toàn PCCC Bạn Cần Biết

Trong bối cảnh đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ, các công trình xây dựng ngày càng cao tầng và phức tạp, vấn đề an toàn phòng cháy chữa cháy (PCCC) trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Một trong những yếu tố cốt lõi, mang tính quyết định đến hiệu quả PCCC của một tòa nhà chính là Xác định Bậc Chịu Lửa Của Công Trình. Việc này không chỉ là tuân thủ quy định pháp luật mà còn là nền tảng để thiết kế, thi công và lựa chọn các giải pháp PCCC phù hợp, bảo vệ tài sản và tính mạng con người.

Hiểu rõ về bậc chịu lửa giống như việc bạn nắm trong tay “hồ sơ sức khỏe” của công trình khi đối diện với nguy cơ cháy. Nó cho biết công trình của bạn có thể “đứng vững” trong đám cháy bao lâu, từ đó giúp lên kế hoạch thoát nạn và triển khai chữa cháy hiệu quả nhất. Nhưng chính xác thì bậc chịu lửa là gì, và quá trình xác định bậc chịu lửa của công trình diễn ra như thế nào? Hãy cùng Cửa Chống Cháy CLC đi sâu tìm hiểu nhé.

Bậc Chịu Lửa Là Gì Và Tại Sao Lại Quan Trọng Đến Thế?

Khi nói về PCCC, chúng ta thường nghe đến khái niệm “giới hạn chịu lửa” của từng cấu kiện như tường, sàn, cột, dầm, cửa… Giới hạn chịu lửa này được đo bằng thời gian (phút) mà cấu kiện đó vẫn giữ được các chức năng chịu lực, cách nhiệt, và tính toàn vẹn dưới tác động của lửa. Ví dụ, một bức tường có giới hạn chịu lửa 60 phút (ký hiệu R-60, E-60, I-60 hoặc REI-60 tùy thuộc vào chức năng) nghĩa là nó có thể chịu được tác động của lửa trong ít nhất 60 phút mà không bị sụp đổ, không bị lửa xuyên qua, và vẫn giữ được khả năng cách nhiệt (nhiệt độ mặt không cháy không tăng quá giới hạn cho phép).

Bậc chịu lửa của công trình lại là một khái niệm bao trùm hơn. Nó là một phân loại tổng thể dựa trên giới hạn chịu lửa tối thiểu của các cấu kiện xây dựng chính của công trình (như kết cấu chịu lực, tường ngăn cháy, sàn, mái…) theo các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về PCCC. Tại Việt Nam, quy định này được nêu rõ trong Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về An toàn cháy cho nhà và công trình QCVN 06:2022/BXD (hoặc các phiên bản cập nhật mới nhất).

Việc xác định bậc chịu lửa của công trình là vô cùng quan trọng vì:

Cơ sở thiết kế PCCC: Bậc chịu lửa quyết định việc lựa chọn vật liệu xây dựng, cấu tạo kết cấu, kích thước khoang cháy, khoảng cách an toàn giữa các công trình, cũng như loại hình và yêu cầu kỹ thuật của các hệ thống PCCC (báo cháy, chữa cháy, thoát khói…).
Lập kế hoạch thoát nạn: Thời gian chịu lửa của công trình ảnh hưởng trực tiếp đến thời gian cần thiết để mọi người bên trong có thể thoát ra ngoài an toàn. Bậc chịu lửa càng cao, thời gian thoát nạn càng được đảm bảo.
Hỗ trợ công tác chữa cháy: Khi biết được công trình có thể “đứng vững” trong bao lâu, lực lượng chữa cháy có thể đưa ra chiến thuật hợp lý, đảm bảo an toàn cho chính họ khi tiếp cận và dập tắt đám cháy.
Tuân thủ pháp luật: Đây là yêu cầu bắt buộc trong quá trình xin phép xây dựng, thẩm duyệt thiết kế PCCC và nghiệm thu công trình.

Không xác định bậc chịu lửa của công trình hoặc xác định sai có thể dẫn đến những hậu quả khôn lường. Một công trình được đánh giá bậc chịu lửa cao hơn thực tế có nguy cơ sụp đổ nhanh hơn khi xảy ra cháy, gây nguy hiểm cho người bên trong và lực lượng chữa cháy. Ngược lại, nếu đánh giá quá thấp, chủ đầu tư có thể phải tốn kém không cần thiết cho các giải pháp PCCC vượt mức yêu cầu.

Hình ảnh minh họa tầm quan trọng của việc xác định bậc chịu lửa của công trình trong thiết kế PCCC

Làm Thế Nào Để Xác Định Bậc Chịu Lửa Của Công Trình?

Quy trình xác định bậc chịu lửa của công trình dựa trên các tiêu chuẩn và quy chuẩn hiện hành, chủ yếu là QCVN 06:2022/BXD. Quy trình này bao gồm việc đánh giá tổng thể công trình dựa trên nhiều yếu tố, không chỉ đơn thuần là tổng hợp giới hạn chịu lửa của từng cấu kiện riêng lẻ.

Tiêu Chí Phân Loại Bậc Chịu Lửa Theo QCVN 06:2022/BXD

QCVN 06:2022/BXD quy định 4 bậc chịu lửa chính, từ Bậc I đến Bậc IV. Mỗi bậc được đặc trưng bởi yêu cầu tối thiểu về giới hạn chịu lửa của các cấu kiện xây dựng cơ bản. Bậc I là bậc có yêu cầu về giới hạn chịu lửa cao nhất, Bậc IV là thấp nhất.

Các cấu kiện được xem xét để xác định bậc chịu lửa của công trình bao gồm:

Kết cấu chịu lực của bộ phận công trình (cột, dầm, tường chịu lực, vòm, vì kèo, giàn…)
Sàn giữa các tầng (bao gồm cả lớp tạo phẳng, cách âm, cách nhiệt nếu có)
Tường ngoài (có chức năng chịu lực và không chịu lực)
Tường ngăn cháy (loại 1 và loại 2)
Sàn mái chịu lực
Mái không chịu lực (ví dụ: lớp lợp)
Cầu thang bộ trong nhà

Mỗi bậc chịu lửa sẽ có bảng quy định giới hạn chịu lửa tối thiểu (được ký hiệu bằng các chữ cái R, E, I kèm theo số phút, ví dụ: R 120, REI 60, EI 30…). Ví dụ, đối với công trình Bậc I, hầu hết các kết cấu chịu lực và sàn giữa các tầng phải đạt giới hạn chịu lửa REI 120 hoặc R 120/REI 120, trong khi công trình Bậc IV chỉ cần R 15 / R 15, EI 15 / EI 15 cho các cấu kiện tương ứng (thậm chí một số cấu kiện không có yêu cầu).

Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Việc Xác Định Bậc Chịu Lửa

Việc xác định bậc chịu lửa của công trình không chỉ dựa vào giới hạn chịu lửa của vật liệu hay cấu kiện, mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác liên quan đến đặc điểm của công trình:

Công năng sử dụng: Các công trình có công năng chứa nhiều người hoặc chứa vật liệu nguy hiểm về cháy nổ (như rạp chiếu phim, trung tâm thương mại, nhà kho hóa chất…) thường yêu cầu bậc chịu lửa cao hơn để đảm bảo an toàn tối đa.
Chiều cao và diện tích: Công trình càng cao, diện tích sàn càng lớn thì nguy cơ cháy lan càng cao, do đó yêu cầu bậc chịu lửa cũng thường được nâng lên. QCVN 06 quy định rõ mối liên hệ giữa bậc chịu lửa, chiều cao và diện tích khoang cháy/tầng của công trình.
Số tầng: Tương tự như chiều cao, số tầng cũng là yếu tố quan trọng.
Mức độ nguy hiểm cháy theo công năng: Công trình được phân thành các nhóm từ F1 đến F5 dựa trên mục đích sử dụng và mức độ nguy hiểm cháy. Nhóm F1 (nhà ở, khách sạn…) thường có yêu cầu bậc chịu lửa khác với nhóm F5 (nhà kho, nhà sản xuất).
Khoảng cách an toàn đến các công trình lân cận: Khoảng cách này ảnh hưởng đến nguy cơ cháy lan từ công trình này sang công trình khác, và ngược lại.
Các giải pháp PCCC bổ trợ: Việc trang bị hệ thống chữa cháy tự động (sprinkler), hệ thống báo cháy hiện đại, hoặc các giải pháp ngăn cháy khác có thể ảnh hưởng (theo quy chuẩn cho phép) đến việc xác định các yêu cầu về bậc chịu lửa hoặc diện tích khoang cháy.

Để hiểu rõ hơn về các yêu cầu pháp lý liên quan đến PCCC, đặc biệt là các quy định mới nhất, bạn có thể tham khảo thêm về luật phòng cháy chữa cháy mới nhất. Việc nắm vững luật giúp đảm bảo quá trình xác định bậc chịu lửa của công trình và thiết kế PCCC tuân thủ đúng quy định.

Quá Trình Xác Định Bậc Chịu Lửa Của Công Trình Diễn Ra Như Thế Nào?

Quá trình xác định bậc chịu lửa của công trình thường là một phần của giai đoạn thiết kế. Các bước chính bao gồm:

Thu thập thông tin: Kỹ sư PCCC hoặc đơn vị tư vấn thiết kế sẽ thu thập đầy đủ thông tin về công trình: công năng sử dụng, vị trí, diện tích, chiều cao, số tầng, vật liệu dự kiến sử dụng, giải pháp kết cấu…
Đối chiếu với quy chuẩn, tiêu chuẩn: Dựa trên các thông tin thu thập được và đối chiếu với QCVN 06:2022/BXD, các chuyên gia sẽ xác định yêu cầu tối thiểu về bậc chịu lửa mà công trình cần phải đạt được dựa trên công năng, chiều cao, diện tích…
Đánh giá giới hạn chịu lửa của cấu kiện: Các cấu kiện dự kiến sử dụng trong công trình sẽ được đánh giá khả năng đạt giới hạn chịu lửa yêu cầu. Điều này có thể dựa trên:
- Kết quả thử nghiệm mẫu cấu kiện theo tiêu chuẩn (ví dụ: TCVN 9311 series về thử nghiệm chịu lửa).
- Tính toán theo lý thuyết và mô hình hóa dựa trên đặc tính vật liệu và cấu tạo.
- Dữ liệu từ các công trình tương tự đã được thử nghiệm và chứng nhận.
Lựa chọn vật liệu và giải pháp kết cấu: Dựa trên yêu cầu về giới hạn chịu lửa của từng cấu kiện và bậc chịu lửa tổng thể của công trình, các kỹ sư sẽ lựa chọn vật liệu xây dựng (bê tông, thép, gạch, vữa chống cháy…) và giải pháp kết cấu phù hợp để đảm bảo các cấu kiện đạt hoặc vượt quá giới hạn chịu lửa yêu cầu.
Thẩm duyệt thiết kế PCCC: Hồ sơ thiết kế PCCC, trong đó có phần thuyết minh về bậc chịu lửa của công trình và giải pháp đảm bảo, sẽ được nộp cho cơ quan Cảnh sát PCCC có thẩm quyền để thẩm duyệt. Quá trình này nhằm đảm bảo thiết kế tuân thủ đúng quy định và đủ an toàn.
Thi công và nghiệm thu: Công trình được thi công theo hồ sơ thiết kế đã được thẩm duyệt. Giai đoạn nghiệm thu bao gồm kiểm tra thực tế việc sử dụng vật liệu, cấu tạo và các giải pháp PCCC có đúng với thiết kế và đạt yêu cầu về giới hạn chịu lửa hay không.

Trong quá trình này, việc lựa chọn vật liệu đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Ví dụ, việc sử dụng thép ký hiệu là gì trong kết cấu chịu lực đòi hỏi phải có các biện pháp bảo vệ (như sơn chống cháy, bọc vật liệu chống cháy) để nâng cao giới hạn chịu lửa của thép, vốn là vật liệu dễ bị mất khả năng chịu lực ở nhiệt độ cao.

Hình ảnh minh họa các cấu kiện xây dựng chính cần kiểm tra khi xác định bậc chịu lửa của công trình

Những Sai Lầm Thường Gặp Khi Xác Định Bậc Chịu Lửa Của Công Trình

Mặc dù đã có quy chuẩn rõ ràng, nhưng trong thực tế, quá trình xác định bậc chịu lửa của công trình vẫn có thể gặp phải một số sai lầm phổ biến:

Đánh giá sai công năng hoặc mức độ nguy hiểm cháy: Phân loại sai nhóm nguy hiểm cháy theo công năng F1-F5 dẫn đến áp dụng sai các yêu cầu về bậc chịu lửa và diện tích khoang cháy.
Không đánh giá đúng giới hạn chịu lửa thực tế của cấu kiện: Dựa vào các thông số không chính xác hoặc không có chứng nhận về giới hạn chịu lửa của vật liệu/cấu kiện. Ví dụ, một loại vật liệu được quảng cáo là “chống cháy” nhưng thực tế chỉ là “khó cháy” hoặc không đạt được giới hạn chịu lửa yêu cầu theo tiêu chuẩn.
Bỏ sót hoặc đánh giá thấp vai trò của các cấu kiện phụ: Chỉ tập trung vào các cấu kiện chịu lực chính mà quên mất vai trò ngăn cháy của tường ngăn, sàn, hoặc các chi tiết nhỏ nhưng quan trọng như giải pháp chống cháy xuyên tường, xuyên sàn (ví dụ, việc sử dụng măng xông nối ống cần phải được bịt kín chống cháy khi xuyên qua kết cấu ngăn cháy).
Hiểu sai về mối liên hệ giữa bậc chịu lửa và các giải pháp PCCC khác: Nghĩ rằng hệ thống chữa cháy tự động có thể hoàn toàn thay thế yêu cầu về bậc chịu lửa của cấu kiện, trong khi quy chuẩn chỉ cho phép giảm bớt một phần yêu cầu hoặc tăng diện tích khoang cháy trong những trường hợp nhất định.
Không cập nhật các quy chuẩn, tiêu chuẩn mới nhất: Quy định về PCCC, đặc biệt là QCVN 06, thường xuyên được cập nhật để phù hợp với sự phát triển của công nghệ xây dựng và tình hình thực tế. Việc sử dụng các phiên bản cũ hoặc hiểu sai các điểm mới có thể dẫn đến thiết kế không đạt chuẩn.

Ông Trần Văn A, một chuyên gia tư vấn PCCC với hơn 20 năm kinh nghiệm, chia sẻ: “Việc xác định bậc chịu lửa của công trình đòi hỏi sự tỉ mỉ và am hiểu sâu sắc về cả kỹ thuật xây dựng lẫn quy định pháp luật PCCC. Một sai sót nhỏ ở giai đoạn này có thể kéo theo những vấn đề lớn về sau, từ việc không được nghiệm thu, phải sửa chữa tốn kém, cho đến những rủi ro an toàn không đáng có khi xảy ra cháy.”

Bậc Chịu Lửa Và Việc Lựa Chọn Cửa Chống Cháy

Mối liên hệ giữa xác định bậc chịu lửa của công trình và việc lựa chọn cửa chống cháy là rất rõ ràng. Cửa chống cháy là một trong những cấu kiện quan trọng nhất trong hệ thống ngăn cháy, được lắp đặt trên các tường ngăn cháy, các lối thoát nạn, buồng thang bộ… Chức năng chính của cửa chống cháy là duy trì tính toàn vẹn và khả năng cách nhiệt trong một khoảng thời gian nhất định khi xảy ra cháy, ngăn lửa, khói và khí độc lan sang các khu vực lân cận, từ đó tạo điều kiện cho người dân thoát nạn và lực lượng chữa cháy tiếp cận đám cháy.

Giới hạn chịu lửa của cửa chống cháy (EI – Integrity and Insulation) phải phù hợp với yêu cầu về giới hạn chịu lửa của tường ngăn cháy hoặc vị trí lắp đặt theo bậc chịu lửa của công trình. Ví dụ:

Nếu công trình có yêu cầu bậc chịu lửa cao (Bậc I, II) và cửa được lắp đặt trên tường ngăn cháy loại 1 (thường yêu cầu REI 150), thì cửa chống cháy cũng cần có giới hạn chịu lửa tương ứng, ví dụ EI 120 hoặc EI 90 tùy thuộc vào quy định cụ thể cho vị trí đó.
Đối với các công trình có bậc chịu lửa thấp hơn hoặc tại các vị trí ít quan trọng hơn về mặt ngăn cháy, yêu cầu về giới hạn chịu lửa của cửa có thể là EI 60, EI 45, EI 30 hoặc thậm chí EI 15.

Việc xác định bậc chịu lửa của công trình chính là cơ sở để kỹ sư PCCC đưa ra yêu cầu kỹ thuật cụ thể cho từng loại cửa chống cháy cần sử dụng trong công trình. Lựa chọn cửa chống cháy không đúng với yêu cầu về giới hạn chịu lửa sẽ khiến toàn bộ giải pháp ngăn cháy tại vị trí đó không hiệu quả, tiềm ẩn nguy cơ cháy lan nghiêm trọng.

Tại Cửa Chống Cháy CLC, chúng tôi hiểu rằng việc lựa chọn cửa chống cháy đúng chuẩn là bước cuối cùng để hoàn thiện giải pháp an toàn dựa trên bậc chịu lửa đã được xác định. Chúng tôi cung cấp đa dạng các loại cửa chống cháy với giới hạn chịu lửa khác nhau (EI 60, EI 70, EI 90, EI 120…) được kiểm định và chứng nhận theo tiêu chuẩn Việt Nam, đảm bảo đáp ứng mọi yêu cầu về bậc chịu lửa của công trình của bạn.

Bên cạnh cửa chống cháy, các giải pháp PCCC khác cũng cần được xem xét đồng bộ. Chẳng hạn, việc thiết kế hệ thống thông gió phù hợp, bao gồm cả việc lắp đặt ống thông gió mái nhà đúng kỹ thuật, cũng góp phần kiểm soát khói và nhiệt trong trường hợp cháy, hỗ trợ công tác thoát nạn và chữa cháy, đặc biệt quan trọng trong các công trình có bậc chịu lửa cao.

Tầm Quan Trọng Của Đơn Vị Tư Vấn Và Thi Công Chuyên Nghiệp

Quá trình xác định bậc chịu lửa của công trình và triển khai các giải pháp PCCC liên quan đòi hỏi kiến thức chuyên môn sâu rộng và kinh nghiệm thực tế. Do đó, việc hợp tác với các đơn vị tư vấn thiết kế PCCC và nhà thầu thi công uy tín, có đủ năng lực và chứng chỉ hành nghề là điều hết sức cần thiết.

Các đơn vị chuyên nghiệp sẽ giúp bạn:

Xác định bậc chịu lửa của công trình một cách chính xác theo đúng quy chuẩn hiện hành, tránh sai sót không đáng có.
Thiết kế giải pháp PCCC tổng thể phù hợp với bậc chịu lửa đã xác định, đảm bảo an toàn tối ưu và hiệu quả chi phí.
Lựa chọn và cung cấp các vật tư, thiết bị PCCC (bao gồm cửa chống cháy) có chất lượng đảm bảo và chứng nhận đầy đủ.
Thi công lắp đặt hệ thống PCCC đúng kỹ thuật, đảm bảo khả năng hoạt động hiệu quả khi có sự cố.
Hỗ trợ hoàn thiện hồ sơ và thủ tục liên quan đến thẩm duyệt, nghiệm thu PCCC.

Đừng vì tiết kiệm chi phí ban đầu mà lơ là việc xác định bậc chịu lửa của công trình và đầu tư vào các giải pháp PCCC không đảm bảo chất lượng. An toàn là yếu tố không thể đánh đổi. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định và làm việc với các đối tác chuyên nghiệp chính là cách tốt nhất để bảo vệ công trình và những người sử dụng nó.

Ngay cả những hệ thống tưởng chừng như chỉ liên quan đến tiện nghi như hvac là gì (Hệ thống Sưởi ấm, Thông gió và Điều hòa không khí) cũng cần được xem xét trong bối cảnh PCCC, đặc biệt là khía cạnh thông gió và thoát khói. Thiết kế hệ thống HVAC cần tích hợp các van chặn lửa, van ngăn khói để đảm bảo không trở thành đường lan truyền lửa và khói giữa các khu vực.

Kết Luận

Xác định bậc chịu lửa của công trình là một bước quan trọng, mang tính nền tảng trong công tác đảm bảo an toàn PCCC. Nó không chỉ là yêu cầu bắt buộc theo quy định pháp luật mà còn là cơ sở khoa học để thiết kế, lựa chọn vật liệu và triển khai các giải pháp ngăn cháy, chữa cháy hiệu quả. Việc hiểu đúng, làm đúng và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định liên quan đến bậc chịu lửa sẽ góp phần quan trọng vào việc xây dựng những công trình an toàn, bền vững và bảo vệ tối đa tính mạng, tài sản trước nguy cơ cháy.

Hãy luôn chú trọng đến việc xác định bậc chịu lửa của công trình ngay từ giai đoạn thiết kế ban đầu và hợp tác với các chuyên gia PCCC uy tín để đảm bảo công trình của bạn đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn an toàn cao nhất.